KPSS İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
v Kavimler göçünün başlamasına sebep olan.............Avrupa Hun Devleti
v Türk toplumunda millet ve devlet fikri.........Asya Hundevleti ile başlar
v Orduda onlu sistem..........Mete Han
v Avrupada kurulan ilk Türk devleti .......Avrupa (batı) Hun Devleti
v Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti.......Göktürkler
v Orhun Kitabelerinin konusu......Türklerin siyasi yaşantıları, Türk-Çin ilişkileri, Hükümdarların faaliyetleri
v Göktürk devleti bağımsız olmadan önce..........Avar hakimiyetindeydi
v Türkler arasında en ileri medeniyete sahip olan .............Uygurlar
v İlk din değiştiren ................Uygurlar
v Yerleşik hayata ilk geçen.........Uygurlarv Matbaayı ve kağıdı kullanan ilk türk devleti...........Uygurlar
v Moğolların türkleşmesinde etkili olan devlet.............Uygurlar
v Türk hukukunun ilk kez yazılı hale getirilmesi............Uygurlar
v Parayı ilk kullanan Türk devleti......Türgişler
v İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyu.........Karluklar
v Karahanlıların kurulmasında etikili olan...........Karluklar
v Museviliği benimseyen ilk ve tek türk devleti............Hazarlar
v İstanbul’u ilk kuşatan Türk devleti........Avarlar
v Bizans ordusunda paralı askerlik yapanlar..............Peçenekler ve Oğuzlar
v Kavimler göçünün son halkası........Kıpçaklar
v Tarihte bilinen ilk türk topluluğu .........İskitler (sakalar)
v Ölülerini mumyalayan topluluk.......İskitler (ikinci yaşam anlayışı)
v Moğol hakimiyetini kabul eden ilk türk kavimi .....Kırgızlar
v En uzun türk destanı..............Manas destanı (Kırgızlara ait)
v Pantolon ve kemer tokasını ilk kullanan .................İskitler
v Savaşçılığı bırakıp ticaretle uğraşan.............Hazarlar
v Adı bilinen en eski Türk şairi.........Aprın Çur Tigin
v Anadoluya ilk akın yapan................İskitler
v Kadın savaşçılarıyla ün yapan.................İskitler
v İslamiyeti kabul edip Selçuklu devletini ve Osmanlı devletini kuran.........Oğuzlar
v Dinsel hoşgörünün hakim olduğu, dinsel ve kültürel farklılıklara müdahale etmeyen.....Hazarlar
v Siyasi olarak birleşip bir devlet kuramayan..........Peçenekler
v Türklerin ihraç ettiği ürünler..............et, deri canlı hayvan,kösele,silah,hayvansal gıdalar
v Türklerin ithal ettiği ürünler...............tarım ürünleri (hububat), ipek kumaş, giyim eşyasıv Oğuz Kağan Destanı.........Asya Hunları
v Ergenekon Destanı...........Göktürkler
v Türeyiş ve Göç Destanı..........Uygurlar
v Manas Destanı............Kırgızlar
v Dede Korkut Hikayeleri............Kıpçak- Oğuz mücadelesi
v Tigin..............hakan çocuklarına verilen ad
v Tudun........... Vali
v Şad...............Vezir
v Tamgacı........Mühürcü
v Bitikçi.......... Katip
v Subaşı..........Ordu komutanı
v Ağılıg...........Hazine sorumlusu
v Yargucu.......Yargıç
v Sav..............Atasözleri
v Sagu............Ölenlerin arkasından söylenen ağıt
v Koşuk..........Törenlerde kopuz eşliğinde çalınan eser
v Yuğ.............Cenaze törenleri
v Kurgan........Mezar
v Uçmağ.........Cennet
v Tamu...........Cehennem
v Umay..........Tanrıça adı
v Ebi..............Hükümet konağı
v Örgin..........Saray
v Yada taşı.......Yağmur yağdırmak ve rüzgar estirmek için sihrine başvurulan kutsal taş
v Tengri.........Tanrı
v Ir.................Söyledikleri beste
v Küg............Sazlarla çalınan melodi
v Tarıglag........Tarla
v Tarıgçı........Çiftçi
İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ
v İslamiyetin Türkler arasında yayılmasını geciktiren.................Hazarlar ve Türgişler
v İslamiyetin Türkler arasında yayılmaya başlaması...................Talas savaşı
v Kağıt yapımının çin dışına çıkması..................Talas savaşı
v Karahanlılar arasında islamiyetin yayılması ve kabul edilmesinde etkili olan...........Samanoğulları
v İslam dinini kabul eden ilk Türk devleti...............Karahanlılar
v Türkçeyi resmi dil olarak ilk kullanan..............Karahanlılar
v İlk kervansaray..............Karahanlılar
v Satuk Buğra Han destanı............Karahanlılar
v Türk edebiyatının ilk örneği.................Kutadgubilig (karahanlılar)
v Posta teşkilatını oluşturan....................Karahanlılar
v Dünya tarihinde ilk defa burslu öğrencilik uygulamasını başlatan.............Karahanlılar
v İslamiyetin kutsal toğrağı olan Hicaz bölgesinin ilk kez Türklerin egemenliği altına girmesi.........Akşitler
v Karahanlılar döneminden günümüze kalan eserler..........Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügatit Türk, Divanı Hikmet, Atabetül Hakayık
v İlk sultan ünvanını kullanan..............Gazneli Mahmut
v İmparatorluk karakteri taşıyan ilk Türk- İslam devleti............Gazneliler
v Mısırda kurulan ilk Türk devleti...........Tolunoğulları
v Yöneticeleri Türk halkı arap olan...........Tolunoğulları
v Mısırda kurulan ikinci Türk devleti................Akşitler
v Büyük Selçukluların kuruluş sürecini tamamlayıp tam bağımsız bir devlet haline gelmesi.........Dandanakan savaşı
v Moğolları durduran ilk devlet..............Memlükler
v Türk tarihinin başlangıcı kabul edilen zafer.............. Malazgirt savaşı
v Karahanlılarda ordu .................tamamen Türklerden oluşuyor
v Gaznelilerde ordu.......Gulam (köle) sistemine göre toplanan hassa ordusundan oluşuyor
v Büyük selçuklularda ordu......... İkta sisteminden oluşuyor
v İkta sistemi ile ....................toprağın iyi işlenmesi sağlanmış, devlet masraf yapmadan büyük orduya sahi p olmuş, toprakların güvenlik ve asayişi sağlanmış
v Hassa ordusu...................Devşirmelerden olşur, devletten 3 ayda bir ‘’Biştegani’’ denilen maaş alırlar
v İkta arazi.........Maaş karşılığında devlet görevlilerine verilen toprak
v Has arazi................Geliri sulatana ayrılan arazi
v Vakıf arazi...............Geliri hayır işlerinde kullanılan arazi
v Mülk arazi...... Şahsa ait arazi
v Büyük selçuklularda...... Saray ve halk türkçe konuşmaktaydı
v Noyin.........Karahanlılarda hükümdara yardımcı vezire verilen ad
v Ulu Hacip.......Bütün devlet teşkilatı içinde hükümdar ve vezirden sonra gelen en büyük görevli, hükümdar ile halk arasında irtibatı sağlar
v Kapucubaşı......Sarayın hertürlü hizmetinden sorumlu
v Silahtar..........Silahaneyi yönetir
v Alemdar..............Bayrak ve sancakları taşıyıp muhafaza eder
v Emir-i Ahur........Atların bakımından sorumlu
v Emir-i Şimşir............Divanın güvenliğinden sorumlu
v Sahib-i Divan-ı Saltanat................Büyük divanın başkanı
v Divan-ı İşraf................ Devlete bağlı tüm kurumları denetler, başkanı ‘’müşrif’’
v Divam-ı Tuğra............ Devletin iç ve dış yazışmalarını sağlar
v Divan-ı Arz..........Ordu ile ilgili tüm ihtiyaçları karşılar
v Divan-ı İstifa...................Mali işleri düzenler, başkanı ‘’müstevfi’’
v Şıhne...............Askeri vali, eyaletlerde bulunur
v Amid.........Şehir ve kasabaların idaresinden sorumlu sivil vali
v Amil...........Şehir ve kasabaların mali işlerinden sorumlu, vergileri toplar
v Muhtesip..........Belediye işlerini kontrol eder
v Ulag............Posta şebekesine verilen ad
v Şer-i davalara..................Kadılar bakar
v Örf-i davalara.............Emir-i Dad (adalet bakanı) bakar
v Kazasker...........Askeri davalara bakar
v Divanı mezalim...........Devlete karşı işlenen ağır suçların bakıldığı mahkeme, başkanı sultani verdiği karar kesindir
v Kabz-ı Divan.........Bir önceki divan kararlarını bir sonraki toplanan divana iletir
v Kutadgu Bilig................Yusuf Has Hacip.............Mutluluk veren bilgi
v Divan-ı Lügat-it Türk..........Kaşgarlı Mahmut..........Türk dilinin toplu sözlüğü
v Atabetül Hakayık....................Edip Ahmet..............Dini öğütler verir
v Divan-ı Hikmet............Ahmet Yesevi............Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneği
v Siyasetname..........Nizam’ül mÜlk..........Devlet yönetimiyle ilgili bilgiler verir
v Şehname.........Firdevsi..........Türk-İran savaşlarını anlatır
v Nizamiye medreseleri...........Nizam’ül Mülk................ilk medrese........... dünyadaki ilk üniversite
v Harezmi..........Matematikte ilk kez ‘’sıfır’’ rakamını kullanmış, coğrafya, astronomi bilgini
v Farabi........Pozitif bilimlerin kurucusu,Muallimi sani (ikinci öğretmen)
v İbni Sina..........Tıp bilgini, batı dünyasında ‘’Avicenna’ olarak bilinir
v El Biruni..........Enlem boylam heseplamalarını yapmış, Asari Bakiye en önemli eseri
v El Razi............Kimyager, sülfirik asidi bulmuş
v Uluğ Bey........Astronomi
v Utbi............Gazneliler döneminde yaşamış, eseri ‘’tarihi yemin’’
v Zemahşeri........Tevsir ve gramer alanında çalışmalar yapmış,eseri ‘’Keşşaf ve Mukaddemetül Edeb’’
v İbni Rüşt...........ispanyada yetişen ünlü bilim adamı, Avrupada ‘’Averroes’’ diye bilinir
v İmam Gazali.........İslam bilgini filozofu, Nizamiye medresesinde ders vermiş
v Karahanlılardan kalma ilk cami...........Mezar-şir Kebir
v Gaznelilerden klam en önemli eser..........Leşker-i Bazar Ulu cami
v En önemli Selçuklu kervansarayları........Ribatı Zafarani ve Ribatı Şerif
v Karahanlılardan kalma en eski mimarı eser.........Arap Ata Türbesi
v Karahanlılara ait Kervansaraylar..........Şir kebir Cami, Arap Ata türbesi, Ayşe Bibi, Balacı hatun türbesi
v Gaznelilere ait kervansaraylar......Zafer Kuleleri, Leşkeri Bazar ulu cami, Arasü’l felek cami
v Büyük selçuklular dönemine ait eserler............Mescidi Cuma, Sultan sencer türbesi
v Dini Mimariler.................cami, mecit, medrese,türbe,kümbet,külliye
BEYLİKLER ve ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ
v Birinci beylikler dönemi..............Danişmentliler (sivas ve çevresi), Mengücekler ( Erzincan ve Kemah), Artuklular ( Mardin, Diyarbakır, Elazığ), Çaka Beyliği ( İzmir)
v İlk başkent.........İznik
v İlk bakır para................I. Mesut
v İlk kurumlaşma ve bayındırlık hareketlerini başlatan...........I. Mesut
v İlk gümüş para........II. Kılıçarslan
v Sinopta ilk tersanenin kurulması ve denizcilik faaliyetlerinin başlaması.........İzzettin Keykavus dönemi
v Anadoluda Türk siyasi birliğinin tamamen sağlanması ve en geniş sınarlara ulaşılması...........Yassı Çemen savaşı
v Selçuklularda dini nitelikli çıkan ilk isyan..................Baba İshak isyanı
v Kösedağ savaşı sonucunda...................Anadoluda çok sayıda bağımsız beylikler kuruldu
v Anadolu Selçuklularının mirasçıları olarak kendilerini gördükleri için Osmanlılara karşı en çok direnen beylik..........Karamanoğulları
v Türkçeyi resmi dil olarak kullanan .......................Karamanoğulları
v Anadoluda ilk kez tüccarla sözleşme yapan ve sigorta uygulamasını başlatan devlet...........Anadolu Selçukluları
v Meşveret meclisi.....................Devletin iç ve dış politikalarına dair herşeyin konuşulduğu meclis
v Divan- Arz........Savunma ile ilgili kararlara bakar
v Divan-ı Tuğra.........Yazışmaları düzenler
v Divan-ı İstifa..................Mali işleri yürütür
v Divan-ı İşraf............Yönetimle ilgili işlere bakar
v Naib............Hükümdar başkentte olmadığında devlet işlerine bakar
v Pervaneci.................Arazi defterlerini tutar, ikta dağıtımlarını yapar
v Müstevfi....................Mali işlerden sorumlu
v Müşrif.............Mali ve idarei işleri teftiş eder
v Arız.......Savunma işleri ve ordunun maaşlarının dağıtılması
v Emir-i Dad...........Adalet işlerinden sorumlu
v Hassa ordusu .....................Merkezde bulunan, devşirmelerden oluşan maaşlı askerler
v Kıyı bölgelerin yönetim ve donanmadan sorumlu ....................Emir-ül Sevahil
v Reis-ül Bahr..........Doğrudan donanmayı idare eden komutan
v Dirlik.................Ordu mensupları ve devlet memurlarına hizmet karşılığı bırakılan arazi
v Mülk arazi...........Önemli görevler yapmış devlet adamlarına verilir
v Vakıf arazi......................Geliri hayır işlerine ayrılan arazi
v Has arazi............Geliri tamamen hükümdara ayrılan toprak
v Alay Han ..............Anadoluda inşa edilen ilk kervansaray
v Yağıbasan Medresesi............Anadoluda ilk kervensaray (danişmentliler)
v Caca Bey Medresesi...........Dünyanın ilk rasathanesi olarak kabul edilir
v Emir Saltuk...........Anadolunun en eski anıtsal mezar yapısıdır
v Divriğ Külliyesi..........Anadoluda kurulan ilk külliye (mengücekler)
v Tezhip.........Bir yazı ya da kitabı yaldız veya boya ile süsleme sanatı
v Hat............Güzel yazı yazma sanatı
v Figür.........Resim ya da heykel türü eserlerde asıl betimlenen nesne
v Fresko..........Yaş alçı üzerine yapılan resimlerin bina süslemelerinde kullanılması
v Hekim Bereke.............Anadolu selçuklularında ilk türkçe tıp kitabının yazarı
v El Cezeri.............Sibernetik bilimin kurucusu
v Hoca Dehhani..........Türkiyede ilk kez dün dışı konularda eser yazan, kaside ve gazellerini türkçe yazarak türkçeyi ön planda tutan ve selçuklu şehnamesini yazan divan şairi
v Mevlana’nın.......... eserleri: Divan- kebir, Mesnevi, Fihi Mafih
v Yunus Emre...........eserleri: Divan, Risalet’ün Nushiye
v Hacı Bektaş Veli............eseri: Makalat
v Dönemin ünlü şairleri................Gülşehri, Aşık Paşa, Kul Mesud Ahmedi, Hoca Mesut
KONYA
• Alladin cami
• Karatay Medresesi
• Sultan Hanı
• Sahip Ata Türbesi
• Sırçalı medresesi
• Selçuklu köşkü
KAYSERİ
• Hunat Hatun Cami
• Gevser Neshibe Şifahanesi
• Mehperi Hatun Türbesi
• Çifte kümbet
• Döner kümbet
• Sırçalı kümbet
SİVAS
• Keykavus Medresesi
• Şifaiye medresesi
• Üç mederese.......Gök medrese, Buruciye medresesi, Çifte minareli medrese
ERZURUM
• Yakutiye medresesi
• Emir Saltuk Türbesi
• Çifte minareli medrese
OSMANLI KÜLTÜR MEDENİYETİ
v I.Murat...................Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır
v F. Sultan Mehmet.............Kardeş katli kanunu
v I. Ahmet.........Ekber ve erşet
v Mehmet..........Şehzadelerin sancağa çıkma usulünü kaldırdı
v Halifelik ünvanı..................Yavuz sultan selimden itibaren kullanıldı
v Saray...................Padişahın özel hayatının geçtiği bölüm
v Birun.........Sarayın dış bölümü
v Babüs saade................ Orta kapı
v Divanı Hümayun................Önemli devlet işlerinin görüşüldüğü yer
v Sefer divanı.............Veziriazam sefere çıkarken toplanan divan
v Ulufe Divanı.............Yeniçeri maaşları için toplanan divan
v Galebe Divanı..........Yabancı elçilerin kabulü sırsında toplanır
v Ayak divanı.............Olağanüstü durumda toplanan divan
v At divanı.........Sefer sırasında at üzerinde yapılan toplantı
v Divanın kurulması......................Orhan Bey
v Divanın kaldırılması......................II. mahmut
v 16. yy dan itibaren divana üyesi olanlar ............Şeyhülislam / Reissül küttab / kaptanı derya / Yeniçeriağası
v Seyfiye sınıfı (yönetim ve askerlik).....................Vezirazam / Vezir / Beylerbeyi / Sancak Beyi
v İlmiye Sınıfı (adalet, eğitim ,yargı) .....................Şeyhülislam / Kazasker / Kadı / Müderrisler
v Kalemiye sınıfı (Bürokrasi)...................................Deft erdar / Nişancı / Reisül küttap
v Şeyhülislam................divana katılır fakat oy kullanamazdı, idam cezasına çarptırılamaz, tutuklanamaz, hapsedilemezdi. 17.yy a kadar görevden bile alınması söz konusu değildi, tanzimattan sonra yönetimdeki görvi azalmaya başladı
v Sadaret küthüdası...........Dahiliye nazırı
v Eyaletlerin önetimi.................Beylerbeyi
v Sancakların yönetimi...............Sancak beyi
v Kazaların yönetimi...................Kadı
v Köylerin yönetimi.....................Tımar sahibi
v Dirlik araziler..................Has / Zeamet / Tımar
v Yurtluk arazi.............Geliri sınır boylarında görev yapan askerlere verilir
v Ocakık arazi..............Geliri kale muhafızları ile tersane giderlerine ayrılan arazi
v Mukataa...................Geliri doğrudan devlet hazinesine giden arazi
v Paşmaklık.................Hanedan kadınlarına verilen arazi
v Mevat toprak.................Ölü toprak , gelir getirmeyen, taşlık, kıraç arazi.
v Metruk arazi..................Terkedilmiş araziler
v Tımar ve zamet....................II. Mahmut zamanında kaldırılarak memurlar maaşa bağlandı
v İltizam sistemi....................Devlete ait gelirlerin ihale yoluyla şahıslara verilmesi
v Mültezim....................Bu ihaleyi kazanan kişi
v Muhtesip.....................Çarşı Pazar denetlemesi yapar, satılan mal fiyatlarını kontrol eder
v Kapan............Şehirlere gelen sebze ve meyvelerin toplandığı yerlere denir, buraya gelen malın vergilendirilmesinide ‘’kapan emini’’ sağlar
v Beytülmal emini...................Herhangibir yerleşim yerinde kamuya ait çıkarları korumakla görevli kişi
v Bac ve gümrük eminleri.............Kasaba ve şehirlerde sanat ve ticaretle ilgili vergileri toplar
v Hazine-i Amire..................Vergilerin toplandığı ve harcamaların yapıldığı hazine
v Hazine-i Hassa.................Dış hazinenin yetişmediği zamanda iç hazineden para aktarılır, yedekte bekletilen hazinedir
v Aşar...................Müslümanlardan alınan toprak vergisi
v Haraç.................Gayrimüslimlerden alınan toprak vergisi
v Cizye.................Gayrimüslim erkeklerden askere gitmeme karşılığı alınan vergi
v Örfi vergiler:
• Çift bozanvergisi..........üstüste üç yıl toprağını işlemeyenlerden alınan vergi
• Ağnam.........................Küçükbaş hayvan vergisi
• Avarız..........................Olağanüstü durumlarda alınan vergi
• Bac..............................Pazar yerinde toplanan vergi
• İspençe.......................Gayrimslim tüccarlardan alınan vergi
• Niyabet......................Yöneticelerin halktan topladığı çeşitli vergi
• Bennak.......................Yarım çift toprağı eken evli çiftlerden alınan vergi
• Poşkes........................Devlet memurlarının halktan topladığı vergi
• Mücerred...................Bekar çiftçilerden alınan vergi
v Kapıkulu ocakları..................I. Murat zamanında oluşturuldu
v Tımarlı sipahiler (Tamamı türklerden oluşurdu)
• Akıncılar......................ordunun keşif hizmetlerini görür
• Azaplar........................kelime anlamı bekar demek, gönüllü kuvvetler
• Deliler.........................Düşmana korkusuzca saldırdıkları için bu adı almışlar
• Gönüllüler...................sınırdaki kasaba ve şehirleri korur
• Beşliler........................kaleleri korurlar
• Yaya ve müsellem ...................ordunun önünde gidip yolları açar
v İlk osmanlı tersanesi.....................geliboluda I. Beyazıt dönemi
v İlk osmanlı parası........................Osman bey
v Altın para.............. Fatih Sultan Mehmet
v İlk kağıt para (kaime).....................Abdülmecid
v Mevkuf....................Vakfedilen toprak
v Mütevelli...................Vakıf yöneticisi
v İlk bütçe açığı........................kanuni dönemi
v İlk Osmanlı bankası..................1847 Bank-ı Dersaadet (tanzimat dönemi)
v Duyunu Umumiyenin kurulması............1881
v Lonca teşkilatını oluşturanlar:
• Şeyh..............Çıraklık ve ustalık törenlerini yönetir, cezaların uygulanmasını sağlar
• Kethüda.............Loncayı dışarda temsil eder
• Nakib.................Şeyhi temsil eder, esnafla şeyh arasında aracılık yapar
• Yğitbaşı..................Disiplin işleri ve esnefa hammaddedağıtımını yapar
• Ehl-i Hibre...............İki kişilerdir, mesleğin sırlarını bilen, malların kalitesini bildiren, fiyat belirleyen uzaman
v Osmanlılarda ilk madenin işlenmesi.............Osman Bey
v İlk osmanlı medresesi..............İznikte, Orhan Bey tarafından kurulmuş
v Enderun..........II. murat döneminde açıldı
v Müzekkilik....................kitap süsleme sanatı
v Mücellidilik.....................Ciltçilik
v Hat.........................Güzel yazı sanatı
v Osmanlıda ilk resim sergisi açan kişi............Şeker Ahmet
v Darülbedayi.......................Osmanlının şehir tiyatrosu
v Darülelhan....................1914’te açılan Osmanlı konservatuarı
v Gravür.....................Taş, metal ve ağaç üzerine kat kat yapılan resimlerin kazanmasıyla yapılan süsleme sanatı
v Veziriazamlar ...................ilk defa Fatih zamanında divana başkanlık etmişler
v Vakanüvis....................Osmanlı devletinde devletin resmi tarihçisi
v Memleket sandıkları...................1963te çiftçiye vergi vermek için açıldı
v Ziraat Bankası...........1888
v Avrupa mimarı tarzında yapılan ilk eser...............Nur-u Osmaniye cami
v Arasta...............osmanlılarda aynı işi yapan sanatkarların bulunduğu çarşı
v Narh....................Malın satış fiyatı
